Święto, które przypomina o potrzebie solidarności pracowników

Haymarket - wydarzenia związane z zamieszkami w Chicago

Gdyby chciało się być skrupulatnym, to na grilla powinno się jeździć dopiero 4 maja. To wtedy w 1886 roku w Chicago dochodzi do wydarzeń określonych mianem Haymarket Riot. Były one konsekwencją strajków, które wybuchły kilka dni wcześniej.

1 maja 1886 r., rosnące w siłę związki zawodowe zorganizowały strajk w Chicago, który miał na celu wprowadzenie ośmiogodzinnego dnia pracy. Warunki panujące w tamtejszych fabrykach (i nie tylko) były nędzne - wielu robotników pracowało od dziesięciu do dwunastu godzin dziennie, przez sześć dni w tygodniu, za niewielkie wynagrodzenie, narażając się na częste wypadki - przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy nie istniały jeszcze wówczas. Ponadto, zdarzały się przypadki zmuszania dzieci do ciężkiej pracy.

Zamieszki w Chicago zrodziły się z protestu robotników, którzy domagali się zniesienia 12-godzinnego dnia pracy, wprowadzenia 8-godzinnego czasu pracy oraz podwyżki wynagrodzeń. Pierwsze starcia między robotnikami a policją miały miejsce 1 maja 1886 r., a 3 maja doszło do tragedii, w wyniku której sześciu robotników zginęło z rąk policji. W odpowiedzi, robotnicy zaczęli gromadzić się na Haymarket Square, gdzie dzień później podczas wiecu, w tłumie protestujących i policjantów, została wrzucona bomba - zginęło 11 osób, a wiele innych zostało rannych. Policja otworzyła ogień do zgromadzonych w odpowiedzi na atak.

Przywódcy robotników zostali oskarżeni o spowodowanie zamachu, mimo braku dowodów. Sześciu z oskarżonych, George Engel, Samuel Fielden, Louis Lingg, Albert Parsons, Michael Schwab oraz August Spies, zostało skazanych na karę śmierci po pokazowym procesie. Adolpha Fischera również powieszono, a Louis Lingg popełnił samobójstwo w celi. Oscar Neebe otrzymał wyrok 15 lat więzienia, a kary śmierci dla Schwaba i Fieldena zostały zamienione na kary dożywotniego więzienia przez gubernatora Oglesby’ego. Trzech z oskarżonych, Samuel Fielden, Oscar Neebe i Michael Schwab, zostało później ułaskawionych przez kolejnego gubernatora, Johna Petera Altgelda, który również był Niemcem z pochodzenia. Skazanie robotników było traktowane jako mord sądowy przez prasę lewicową i literaturę socjalistyczną.

Początkowo na miejscu zamieszek ustawiono statuę ku czci zabitego policjanta, co robotnicy uznali za prowokację i doprowadziło to do licznych incydentów. Statuę zabrano stamtąd w latach 70. XX wieku, a w 2004 r. postawiono nowy pomnik, autorstwa rzeźbiarki Mary Brogger, symbolizujący wolność słowa.

Amerykański pisarz Howard Fast poświęcił swoją powieść z 1946 r., zatytułowaną "Amerykanin", wydarzeniom z Haymarket.

II Międzynarodówka ustanowiła Święto Pracy, obchodzone 1 maja, jako sposób upamiętnienia tych wydarzeń.

1 maja w Polsce

W Polsce pierwsze obchody Święta Pracy miały miejsce w 1890 r. Robotnicy we wszystkich trzech zaborach, podobnie jak ich zagraniczni koledzy, domagali się wprowadzenia ośmiogodzinnego dnia pracy oraz innych korzystnych regulacji dla pracowników. Zgromadzenia, wiece i strajki odbyły się w wielu miastach, w tym Warszawie, Lwowie i Białej Krakowskiej.

26 kwietnia 1950 r., pięć lat po zakończeniu II wojny światowej, Święto Pracy zyskało status święta państwowego. Do tego wolnego od pracy. Obok Święta Odrodzenia (22 lipca) w Polsce była to najważniejsza państwowa uroczystość, jednocząca klasy pracujące wszystkich państw odwołujących się do marksizmu i leninizmu. Dla ZSRR i demoludów była czymś na kształt „imienin”.

W okresie PRL władze odgórnie planowały i kontrolowały przebieg Święta Pracy przez wiele lat. Co roku organizowano kolorowe pochody pierwszomajowe, które przyciągały miliony Polaków, a nieobecność na nich często była karana. Rząd znalazł też sposób na przekonanie obywateli, którzy nie chcieli brać udziału w świętowaniu, oferując im atrakcyjne towary do zakupu. Wszystko po to, by pokazać, jak silny jest kraj.