Dzień Zaduszny

Historia

Dzień Zaduszny, który przypada 2 listopada, został wprowadzony do chrześcijaństwa przez św. Odilona, opata benedyktynów w Cluny, we Francji. Miało to na celu zastąpienie pogańskich obrzędów związanych z czczeniem zmarłych. W 998 r. św. Odilon nakazał odprawianie modlitw za dusze zmarłych w dniu następującym po Wszystkich Świętych, czyli 2 listopada. Termin ten i idea szybko rozpowszechniły się we Francji, Anglii, Niemczech i we Włoszech. W XIII wieku obchody Dnia Zadusznego stały się powszechne w Kościele katolickim.

W Polsce tradycja Dnia Zadusznego zaczęła się kształtować już w XII wieku i stała się powszechnie znana na koniec XV wieku. W Dniu Zadusznym ludzie odwiedzają cmentarze, groby swoich bliskich i uczestniczą w Mszach św., modląc się w intencji zmarłych. Zwyczajem jest zapalanie świec lub zniczy na grobach oraz składanie kwiatów, wieńców lub innych ozdób, które symbolizują pamięć o zmarłych.

W Dniu Zadusznym Kościół modli się w intencji zbawienia dusz odbywających pokutę w czyśćcu. Istnienie czyśćca zostało ogłoszone jako dogmat na soborze w Lyonie w 1274 r., a na Soborze Trydenckim (1545-1563) ustanowiono dekret mówiący, że duszom przebywającym w czyśćcu można pomagać poprzez modlitwy przed tronem Bożym.

W prawosławiu modlitwom w intencji zmarłych patronują św. Dymitr i Jan Chrzciciel, a w luterańskiej tradycji nie ma kultu zmarłych, ale utrzymywana jest pamięć o nich i troska o groby. Kalwini polscy dostosowali swoje obchody Dnia Zadusznego do kultury Polski, gromadząc się na okolicznościowych nabożeństwach w cmentarnej kaplicy.

Żydzi wspominają zmarłych w rocznicę ich śmierci, zapalając specjalną świecę i odmawiając modlitwy, takie jak Boże pełen miłosierdzia i kadisz.

W przeszłości istniało wiele ludowych zwyczajów i wierzeń związanych z Dniem Zadusznym. Przed tym dniem sprzątano nie tylko groby, ale także domy, ponieważ wierzono, że dusze zmarłych powracają w Dniu Zadusznym do miejsc, w których przebywały za życia. Pozostawiano otwarte drzwi i furtki, aby dusze mogły wejść. W domach przygotowywano potrawy, takie jak pieczone pierogi, chleby, bób i kasza, wierząc, że dusze zmarłych mogą skosztować tych dań. Pozostawiano także czyste ręczniki, wodę i mydło, aby dusze mogły się umyć. Opowiadano sobie historie o spotkaniach z duszami zmarłych, które wędrowały po lasach, cmentarzach i rozstajach dróg. Wierzenia obejmowały także przekonanie, że dusze potępionych były szczególnie niebezpieczne i mogły straszyć przy mostach, młynach i na skrzyżowaniach dróg.

Dzień Zaduszny – zwyczaje

W Polsce praktykuje się procesję zaduszną, która odbywa się w kościele, wokół kościoła lub na cmentarzu.
W przeszłości, zwłaszcza na wschodnich obszarach obecnej Polski, często organizowano ofiarności, które miały na celu wezwania duchów zmarłych. Te obrzędy były znane jako „pominki”, „pominalne soboty”, „dziady” lub „diedy”. Obecnie uważa się, że były one pozostałościami pogańskiego kultu przodków, a wówczas stanowiły źródło inspiracji dla Adama Mickiewicza do napisania Dziadów.

Współcześnie w Dzień Zaduszny wierni odwiedzają cmentarze, ozdabiają groby i zapalają na nich znicze. To zwyczaj ma swoje korzenie w dawnych zwyczajach kultury, gdzie przedchrześcijańskie praktyki obejmowały rozpalanie ognisk na grobach, na podwórzu i na skrzyżowaniach dróg. Wierzyło się, że płomienie te ogrzewają dusze zmarłych wędrujące po ziemi, chroniąc je jednocześnie przed złymi duchami.